Ağızda Tükürük Birikmesi (Hipersalivasyon) Neden Olur?

Ağızda Tükürük Birikmesi Neden Olur? Tükürüğün Vücut İçin Önemi Nedir?

Ağızda tükürük birikmesi ve zararları, tükürüğün vücuttaki görevleri hakkında kapsamlı bilgiler burada. Unıversay Didim Hastanesi, Unıversay Bucak Hastanesi, Unıversay Antalya Hastanesi ve Unıversay Avcılar Hastanesi olarak ağızda tükürük birikmesi (hipersalivasyon) sorununu çok yönlü olarak ele aldık.

Ağızda Tükürük Birikmesi

Tükürük, bağışıklık sisteminin bir parçasıdır. Ağız içini bakteri, virüs ve mantarlara karşı koruyan doğal bir savunma sıvısıdır. Ağız içine giren mikroorganizmaları (lizozim, laktoferrin, immünoglobulin histatin) ekisiz hale getirir. Mikroorganizmaları mide asidine yönlendirir.

Sindirimin ağızda başlamasını sağlar (amilaz enzimi): Sindirim süreci ağızda başlar. Ağızdaki bu görevi yerine getiren etken madde ise amilaz enzimidir. Tükürük bezleri tarafından salgılanan bu enzim, özellikle karbonhidratların (nişasta ve polisakkaritlerin) sindiriminde görev alır.
Diş minesini korur: Tükürük, diş minesini güçlendirir. Çeşitli asitlerden diş minesinin zarar görmesini engeller. Tükürük bu tampon görevini içerdiği kalsiyum, fosfat ve bikarbonat gibi mineraller sayesinde sağlar. Ağızda yemekten sonra asit seviyesinin artması diş minesine zarar verir. Bu zararı tükürük içerdiği etken maddeler sonucu, nötralize ederek önler.
Ağız florasının dengesini sağlar: Ağız içinde, ağız florası da denilen doğal bir mikrobiyal denge bulunur. Sağlıklı bir ağızda bile yararlı olduğu kadar zararlı mikroorganizmalar da mevcuttur. Tükürük bu dengeyi sağlayan başlıca maddeleri içerir. Buradaki denge bozulursa örneğin ağız kuruluğu yaşandığında zararlı bakteriler ağızda hızla çoğalabilir. Zararlı bakterilerin çoğalması bir takım olumsuz sonuçlar doğurur. Diş çürümesi bunların başında gelir. Aynı zamanda diş eti hastalıkları, diş eti kaşıntısı, ağız kokusu da söz konusu olabilir.

Zararlı Bakterilere Karşı Tükürüğün Rolü Nedir?

Tükürük bezleri vücudun ilk savunma mekanizmasıdır. Vücudu zararlı bakterilere karşı korumak için kalkan oluşturur.

Tükürüğün içinde lizozim denilen protein mevcuttur. Lizozim zararlı bakterilerin parçalanmasını sağlar.

Tükürükte bulunan bir diğer madde olan ve aynı zamanda bakterilerin çoğalmasını engelleyen, demir bağlayıcı özelliğiyle bağışıklığı destekleyen laktoferrin de insan sağlığı için son derece önemlidir.

Tükürükte İmmünoglobulin A (IgA) adı verilen madde ise özellikle virüslere karşı vücudu korur, bakterilere karşı antikor üretir.

Ağızda mantara karşı koruyucu ise histatin maddesidir. Ağız mantarı sıkça görülen bir hastalıktır. Ağız tükürüğünde mantara karşı koruyucu histatin maddesiyle sağlanır.

Tükürük zararlı maddelerin vücutta etkisiz hale gelmesini sağlar. Yutkunma ile mide asidine gönderdiği zararlı virüs ve bakteriler, tükürük yolu sayesinde vücuda girmeden etkisiz hale getirilmiş olur. Tükürük, ağız içini mikrobiyal tehditlere karşı korur.

Ağızda Tükürük Birikmesinin (Hipersalivasyon) Nedenleri Nelerdir?

Mide Reflüsü ve Gastrointestinal Bozukluklar: Reflü, mide asidinin yemek borusuna kaçması olarak tanımlanan, ülkemizde birçok kişide görülen hastalık ağızda tükürük birikmesine neden olur. Mide asidinin yemek borusuna kaçması asidi nötralize etmek amacıyla tükürük bezleri daha fazla çalışır. Bu durumda ağızda tükürüğün birikmesine sebep olur.

Ağız İçi Enfeksiyonlar ve Diş Problemleri: Tükürük üretimini artıran en büyük sebeplerden biri de enfeksiyonlardır. Enfeksiyonların sebep olduğu aftlar, diş eti iltihapları, mantarlar ya da çürük dişler, tükürük üretimini artırabilir. Bu enfeksiyonların kontrol altına alınması gerekir. Tedavi edilmesi şarttır. Aksi halde ağızda görülen semptomlar düzelmez.

Nörolojik Hastalıklar ve Yutma Bozuklukları: Ağızdaki yutma bozukluklarına yol açan başlıca hastalıklar parkinson, ALS, MS, beyin felci (CP) gibi hastalıklardır. Bu durumda tükürük üretimi artmasa da ağızda birikir. Yutamama durumu hipersalivasyon olarak algılanır.

Gebelik ve Hormonal Değişiklikler: Tüm gebeliklerde görülmese de hamileliğin ilk üç ayında bazı kadınlarda tükürük üretimi artabilir. Bu durum endişe gerektirmeyen, genellikle geçici olarak gözlenen bir durumdur.

Psikolojik Durumlar: Psikolojik durumlar da tükürük üretimini etkileyen başlıca faktörlerdir. Stres başta olmak üzere anksiyete, panik bozukluk gibi psikolojik durumlar da tükürük üretimini etkileyebilir.

Risk Altındaki Kişiler Kimlerdir?

Parkinson, MS, ALS gibi hastalıkları olan bireyler
Reflü ve gastrit gibi mide şikayeti olanlar
Ağız hijyeni yetersiz kişiler
Psikiyatrik ilaç kullanan bireyler
Gebelik döneminde olan kadınlar
Yaşlılık nedeniyle yutma refleksi zayıflamış bireyler

Hipersalivasyon Tanısı Nasıl Konulur?

Ayrıntılı hasta öyküsü
Fizik muayene (KBB, diş, nöroloji)
Gerekirse kan testleri
Reflü şüphesinde endoskopi veya pH ölçümü
Nörolojik değerlendirme (EMG, MR)

Ağızda Tükürük Birikmesi Tedavi Yöntemleri

Tedavi yöntemlerinin başında medikal tedaviler gelir. Medikal tedavilerle;

Tükürük bezlerinin çalışması yavaşlatılır. Bu durumda antikolinerjik ilaçlar kullanılır.
Bazı medikal bantlar doktor tarafından tavsiye dildiğinde kullanılabilir. Bu bantlara örnek olarak transdermal skopolamin bantları verilebilir.
Reflü ilaçları (antiasit, proton pompa inhibitörü) kullanılır.

Botoks Uygulaması

Bir diğer tedavi olan ve günümüzde sıklıkla tercih edilen tedavi şekli ise botokstur:

Botoks uygulamasında birey 3 ile 6 ay arasında yaşadığı tükürük sorunu durdurur.
Botoks sürekliliği olan bir tedavi şekli değildir.
Tükürük bezlerine botulinum toksini (botoks) enjeksiyonu yapılarak geçici olarak bezlerin çalışması durdurulur.

Cerrahi Yöntemler

Cerrahi yöntemler ise yalnızca şiddetli vakalarda tercih edilir:

Cerrahi yöntemlere başvurulduğunda uzman doktorlar tarafından tükürük bezleri çıkarılır.
Başka bir çözüm olarak ise tükürük kanallarının yönü değiştirilir.
Bu tür işlemlere diğer işlemlerden sonuç alınamadığında başvurulur.

Günlük Yaşamda Neler Yapılabilir?

Fazla asitli yiyecekler ve içecekler tüketmemek
Yemekten hemen sonra uzanmak. Yatma pozisyonunda en az 2 saat kalmak
Her yemekten sonra tam teşekküllü ağız hijyeni sağlamak (diş fırçalama- ağız gargarası- diş ipi)
Stresle baş edebilmek için meditasyon türü rahatlatıcı aktiviteler yapmak
Nefes alıp- verirken ağzı kapatmaya özen göstermek

Ağızda Tükürük Birikmesine İlişkin Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Ağızda tükürük birikmesi neden olur? Tükürük bezlerinin aşırı çalışması, reflü, enfeksiyonlar veya bazı ilaçların yan etkileri tükürük birikimine yol açabilir.

Tükürük birikmesi sürekli midir? Çoğu zaman geçici bir durumdur. Ancak altta yatan neden tedavi edilmezse kronikleşebilir.

Ağızda tükürük birikmesi nasıl önlenir? Düzenli ağız hijyeni, reflü tedavisi, tükürük bezlerinin değerlendirilmesi ve gerekli durumlarda tıbbi tedavi uygulanmalıdır.

Tükürük birikmesi hangi hastalıkların belirtisi olabilir? Parkinson, ALS, ağız enfeksiyonları, tükürük kanalı tıkanıklığı ve bazı nörolojik rahatsızlıklar tükürük birikmesine sebep olabilir.

Doktora hangi bölüme gidilmelidir? Kulak Burun Boğaz (KBB), Nöroloji veya Gastroenteroloji bölümleri değerlendirme yapabilir.

Tükürük birikmesi için evde ne yapılabilir? Bol su içmek, ağız temizliğine dikkat etmek ve bitkisel çaylar (adaçayı gibi) semptomları hafifletebilir.

Tükürük birikmesine karşı botoks tedavisi uygulanır mı? Evet, tükürük bezlerine yapılan botoks enjeksiyonları tükürük salgısını azaltabilir.

Tükürük birikmesi çocuklarda daha mı sık görülür? Bazı çocuklarda özellikle ağız motor becerilerinin gelişmediği durumlarda tükürük birikimi olabilir, genellikle geçicidir.

Tükürük birikmesi ağız kokusuna neden olur mu? Evet, biriken tükürük bakterilerin üremesi için uygun ortam yaratarak kötü kokuya sebep olabilir.

Tükürük birikmesi tedavi edilmezse ne olur? Konuşma, yutma ve sosyal hayatı olumsuz etkileyebilir; ayrıca enfeksiyon riskini artırabilir.