Aferez Nedir? Aferez Neden Yapılır?

Aferez, kandaki bileşenlerin ayrılması işlemidir. Plazmaferez gibi yöntemlerle çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılır. Detaylar yazımızda!

Aferez Nedir?

Aferez, kandaki bileşenlerin (plazma, alyuvar, lökosit, trombosit gibi) özel cihazlarla ayrılarak tedavi amacıyla kullanıldığı veya fazlalıklarının vücuttan uzaklaştırıldığı bir işlemdir. Bu yöntem sayesinde hem birçok hastalığın kontrol altına alınması sağlanır hem de ihtiyaç duyulan kan ürünleri güvenli bir şekilde elde edilir.

Günümüzde aferez, İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerdeki üniversite ve özel hastanelerde oldukça yaygın olarak uygulanmaktadır. Plazmaferez gibi tedavi edici aferez yöntemleri, özellikle immün sistem hastalıklarında etkili sonuçlar sağlamaktadır.

Aferez Neden Yapılır?

Aferezin uygulanma amaçları genel olarak ikiye ayrılır:

1. Tedavi Amaçlı Kan Ayırma İşlemi

Aferezin en yaygın kullanımı, belirli hastalıkların tedavisinde kandaki zararlı ya da fazla olan bileşenlerin uzaklaştırılmasıdır.

Plazmaferez (Terapeutik Plazma Değişimi)

Plazmaferez, kandaki plazma kısmının ayrılarak yerini özel sıvılarla değiştirme işlemidir. Bağışıklık sistemi hastalıklarında, otoantikorların ve toksinlerin vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar.

Kullanıldığı hastalıklar:

  • Guillain-Barré Sendromu
  • Myasthenia Gravis
  • Sistemik Lupus Eritematozus
  • TTP (Trombotik Trombositopenik Purpura)

Lökoferez

Kanser hastalarında, özellikle lösemi hastalarında beyaz kan hücrelerinin (lökositlerin) aşırı artması sonucu, bu hücrelerin bir kısmının aferez cihazı ile alınmasıdır.

Tromboferez

Trombosit (platelet) sayısı çok yüksek olan hastalarda uygulanır. Kanın pıhtılaşma eğilimini azaltmak ve komplikasyonları önlemek için kullanılır.

Eritrosit Aferezi (Eritroferez)

Polisitemi vera gibi alyuvar fazlalığı ile seyreden hastalıklarda, fazla alyuvarların uzaklaştırılması için yapılır.

2. Kan Bileşeni Bağışı Amaçlı Aferez

Sağlıklı bireylerden yalnızca ihtiyaç duyulan kan bileşeni (plazma, trombosit vb.) alınır, diğer bileşenler kişiye geri verilir.

Trombosit Bağışı

Kanser tedavisi gören hastalarda trombosit düşüklüğü ciddi riskler doğurur. Aferezle yalnızca trombosit alınarak bağış yapmak mümkündür.

Plazma Bağışı

Özellikle pandemi döneminde immün plazma tedavisiyle dikkat çekmiştir. Plazma, protein, antikor gibi bileşenler açısından zengin olduğu için kritik hastalarda kullanılır.

Çift Eritrosit Bağışı

Bazı durumlarda gönüllülerden yalnızca eritrosit alınarak daha yoğun ve etkili kan bağışı sağlanabilir. Bu işlem klasik tam kan bağışından daha kontrollüdür.

Aferez Nasıl Yapılır?

Aferez işlemi özel donanımlı aferez makineleri ile gerçekleştirilir. İşlem sırasında hasta ya da bağışçı konforlu bir pozisyonda uzanır.

Adım Adım Aferez Süreci:

  1. Damar Yolu Açılır: Kişinin damarlarına (genellikle kollardan) erişim sağlanır.
  2. Kan Alınır ve Cihaza Aktarılır: Aferez cihazı, kanı alır ve ayrıştırma işlemine başlar.
  3. Bileşenler Ayrılır: Santrifüj veya membran filtrasyonu yöntemiyle kandaki hücresel ve sıvı bileşenler ayrılır.
  4. Hedef Bileşen Alınır: Tedaviye ya da bağışa uygun olan plazma, trombosit, eritrosit gibi kısımlar toplanır.
  5. Kalan Kan Vücuda Geri Verilir: Geri kalan kısımlar (genellikle eritrosit ve plazma), kişiye tekrar damar yoluyla verilir.

İşlem Süresi:

Aferez işlemi genellikle 1–3 saat arası sürer. İşlem süresi hastalığın türüne, kişisel kan yapısına ve alınacak bileşene göre değişir.

Aferez Hangi Hastalıklarda Uygulanır?

Aferez, birçok sistemik ve hematolojik hastalıkta etkili bir tedavi aracı olarak kullanılır:

Otoimmün Hastalıklar

  • Multipl Skleroz
  • Myasthenia Gravis
  • Lupus
  • Vaskülitler

Nörolojik Hastalıklar

  • Guillain-Barré Sendromu
  • CIDP (Kronik İnflamatuar Demiyelinizan Polinöropati)

Hematolojik Hastalıklar

  • TTP (Trombotik Trombositopenik Purpura)
  • Lösemi
  • Lenfoma
  • Aşırı trombosit üretimi

Metabolik Bozukluklar

  • Wilson hastalığı (bakır fazlalığı)
  • Aşırı kolesterol ve lipit bozuklukları (LDL aferezi)

Organ Nakli Öncesi

Transplantasyon öncesi antikor düzeylerinin düşürülmesinde önemli rol oynar. Rejeksiyon riskini azaltır.

Aferez Nedir Aferez Neden Yapılır

Aferezin Avantajları

  • Hızlı Etki Gösterir: Özellikle kriz dönemlerinde hızlıca etki gösterir.
  • Sistemik Yük Getirmez: İlaçlara kıyasla daha az sistemik yan etki içerir.
  • Tekrarlanabilir: Gerekli durumlarda haftalık ya da aylık aralıklarla uygulanabilir.
  • Kişiselleştirilmiş Tedavi İmkanı: Her hasta için özel protokol oluşturulabilir.

Aferez Uygulama Merkezlerinin Altyapısı

Aferez işlemleri sadece bu konuda eğitim almış hemşireler ve uzman hekimler eşliğinde yapılır. Aferez merkezleri şunları barındırmalıdır:

  • Yüksek teknolojili cihazlar
  • Steril ortam
  • Takip sistemleri ve acil müdahale ekipmanı
  • Isıtmalı yatak ve hasta konforu sağlanacak ortamlar

Aferez Cihazları ve Teknolojisi

Modern aferez cihazları, yapay zeka destekli algoritmalarla çalışır. Kandaki hücreleri doğru şekilde tanıyıp, hedef bileşeni milimetrik oranlarla ayırabilir. Türkiye’de en çok kullanılan cihaz markaları arasında Haemonetics, Terumo BCT ve Fresenius yer alır.

Aferez Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

  • En az 1-2 saat dinlenme önerilir.
  • Damar giriş bölgesi temiz tutulmalıdır.
  • Bol su içilmeli, kafein ve alkol tüketiminden kaçınılmalıdır.
  • Baş dönmesi ya da halsizlik olursa sağlık personeline başvurulmalıdır.

Aferez Kimlere Uygulanmaz?

Aferez bazı hasta gruplarında önerilmez:

  • Kalp yetmezliği olan hastalar
  • Ciddi hipotansiyonu olanlar
  • Aktif enfeksiyon geçiren bireyler
  • Pıhtılaşma bozukluğu olan kişiler

Her hasta, işlem öncesi detaylı muayeneden geçirilmelidir.

Aferez Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Aferez işlemi ağrılı mıdır?

Hayır, işlem sırasında yalnızca damar yolu açılırken iğne batması hissedilir.

Aferez işlemi kaç kere yapılır?

Hastalığın türüne göre 1 seans ile 10 seans arasında değişebilir. Bazı hastalarda düzenli olarak tekrarlanır.

Yan etkileri nelerdir?

Geçici halsizlik, baş dönmesi, nadiren tansiyon düşüklüğü veya titreme görülebilir.

Aferez bağışçısı kimler olabilir?

18–65 yaş arası, sağlıklı, bulaşıcı hastalığı olmayan bireyler aferez bağışı yapabilir.

Aferez sonrası işe dönülebilir mi?

Genellikle evet. Ancak ilk gün hafif dinlenme önerilir.

Bize Ulaşın